Η μόξα στον Ινδουϊσμό και η σωτηρία στο Χριστιανισμό

Ποιά σωτηρία υπόσχεται ο Ινδουϊσμός¹ και ποιά σωτηρία προσφέρει ο Χριστιανισμός² ;

Στον Ινδουισμό η Μόξα³ έρχεται όταν εκμηδενιστεί το κάρμα⁴ που ωθεί τον άνθρωπο στη Σαμσάρα⁵, στον επώδυνο κύκλο των μετενσαρκώσεων⁶. Αυτό μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του γκουρού⁷ ή κάποιας θεότητας⁸ ή με την άσκηση της γιόγκα⁹. Τότε ο άνθρωπος παύει να υπάρχει ως άτομο και επιστρέφει στο απρόσωπο Μπράχμαν¹⁰.

Στο Χριστιανισμό η ζωή του κάθε ανθρώπου είναι μοναδική¹¹. Ο κάθε χριστιανός είναι πρόσωπο ελεύθερο¹² και άρα υπεύθυνο¹³ για τις επιλογές του. Οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν σωστή πίστη στον τριαδικό Θεό¹⁴, συμμετοχή στα μυστήρια της ορθόδοξης Εκκλησίας και έργα¹⁵ αγάπης. Η θεία Πρόνοια¹⁶ φροντίζει τους χριστιανούς και ενισχύει¹⁷ τα αποτελέσματα των φιλότιμων ανθρώπινων προσπαθειών. Ο Χριστός θα κρίνει όλη την ανθρωπότητα, από τους πρωτόπλαστους μέχρι και αυτούς που θα ζουν την ώρα που θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία¹⁸ του. Οι δίκαιοι με το αναστημένο σώμα¹⁹ τους θα είναι κοντά στο Θεό και θα χαίρονται²⁰ και όσοι επέλεξαν να ζήσουν μακριά από το Θεό και τους συνανθρώπους τους στη γη, θα ζήσουν στην οδύνη²¹ τους, χωρίς τη χάρη του Θεού, για πάντα²².

           1. Ινδουισμός είναι μια θρησκεία που έχει ως κεντρικές έννοιες ένα απρόσωπο απόλυτο, το Μπράχμαν, τη μετενσάρκωση, τον κόσμο ως ψευδαίσθηση και θεωρεί ως σωτηρία και τελικό σκοπό της ύπαρξης την ένωση με το Μπράχμαν, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση της ατομικής προσωπικότητας στον ωκεανό του απολύτου ( Σ.Π.Αν.Θ. σ. 17 ). Ο ινδουιστής δεν είναι ποτέ πολυθεϊστής, γιατί τοποθετεί πάντοτε την προσωπική του θεότητα στη θέση του απολύτου και υποτάσσει τις άλλες σ’αυτήν ως μορφές ή εμφανίσεις της ή δυνάμεις που βοηθούν στο έργο της απολύτρωσης στα διάφορα στάδια²³.  ( Σ.Π.Αν.Θ. σ. 229-230 )

           2. Ο Χριστιανισμός είναι μονοθεϊστική θρησκεία και στηρίχτηκε στην ενανθρώπηση του Ιησού Χριστού, τη διδασκαλία, τα θαύματα,  αλλά κυρίως το σταυρικό θάνατο και την Ανάστασή του. Οι χριστιανοί που ονομάστηκαν έτσι για πρώτη φορά στην Αντιόχεια ( Πράξ. 11,26 ) σχημάτισαν την Εκκλησία, στηριγμένοι στην Αγία Γραφή και στην ιερά Παράδοση, με μέλη τους πιστούς και κεφαλή τον ίδιο το Χριστό.

           3. Μόξα ή μούκτι είναι η απελευθέρωση από την ατέρμονη παραμονή, μέσω της σαμσάρα, σε κάποια μορφή ύπαρξης, δηλαδή σε μια κατάσταση που ακόμη και στις πιο ευτυχείς μορφές της, όπως π.χ. μια μετενσάρκωση σε έναν άνθρωπο καλής κάστας και πλούσιο, ή στον ουράνιο κόσμο κάποιας θεότητας, χαρακτηρίζεται πάντα από περιορισμό²⁴, μεταβολή²⁵ και ελλειπτική πραγματικότητα, συνεπώς από λιγότερη ή περισσότερη οδύνη. Σύμφωνα με τις Ουπανισάδες, η μόξα επιτυγχάνεται με τη σταδιακή απόσυρση του  νου του ανθρώπου από τον εξωτερικό κόσμο και τη στροφή του προς τον εσωτερικό με τελικό σκοπό την ταύτιση του νου με το άτμαν και μέσω αυτού με το Μπράχμαν. ( Σ.Π.Αν.Θ. σ. 162-3 )

           4. Κάρμα σημαίνει πράξη. Το Κάρμα είναι: α) ο νόμος, σύμφωνα με τον οποίο οι πράξεις που το όν διέπραξε στην προηγούμενη μορφή ύπαρξης  προσδιορίζουν τη μορφή στην οποία θα μεταβεί στην επόμενη και β) ένα είδος ενέργειας, καλής ή κακής, που εκλύει ο άνθρωπος καθώς πράττει, η οποία συσσωρεύεται και προσκολλώμενη στο λεπτό σώμα, το οποίο επιζεί του θανάτου του υλικού σώματος και δημιουργεί μια άλλη μορφή ύπαρξης. ( Σ.Π.Αν.Θ. σ. 160 )

           5. Σαμσάρα είναι η ανακύκληση των υπάρξεων, δηλαδή αφού μια μορφή ύπαρξης διαλυθεί, κάτι απ’ αυτήν επιβιώνει και μεταβαίνει σε άλλη μορφή ύπαρξης, όπως η ανθρώπινη, η ζωική, η δαιμονική σε κάποια κόλαση, η τιτανική ( ashura - πολεμικά, βίαια όντα ), το πεινασμένο πνεύμα( preta ) και η θεϊκή ύπαρξη, σε κάποιο ουρανό.        ( Σ.Π.Αν.Θ. σ.160-1 )

           6. Στη Μπαγκαβάντ γκίτα που αποτελεί μέρος του ιερού επικού ποιήματος της Μαχαμπαράτα, η οποία συμπεριλαμβάνεται στις Ουπανισάντ, βρίσκουμε την ιδέα της μετενσάρκωσης.

           7. The Sanskrit word guru ( “heavy” or “father” ) is said to derive from gu ( the darkness of ignorance ) and ru (driving away ) – thus “ the one who drives away the darkness and ignorance ”. The guru is a spiritual guide. Almost all traditions understand that spiritual progress and liberation from birth and rebirth cannot occur without the aid of a guru. Many contemporary Indian traditions he is seen to be God himself and is treated as such; thus, his disciples may often refer to their devotion to the “ feet of the guru ” or their fealty to the “ sandals [ paduka ]” of the guru. ( E.O.H, p.173-4 ). Στην πανσέληνο του σεληνιακού μήνα Ashadha ( Ιούνιο – Ιούλιο ), κάθε χρόνο γιορτάζεται η Guru purnima, στην οποία οι μαθητές προσφέρουν puja ( λατρεία ) και ό,τι πολυτιμότερο έχουν στο δάσκαλό τους.  

           8. Στον κλασικό ινδουισμό συνδυάζεται το απρόσωπο Μπράχμαν και μια προσωπική μορφή του, όπως ο Βισνού, ο Σίβα, ο Μπραχμά.

           9. Ο όρος γιόγκα ( από τη ρίζα yuj ) σημαίνει ένωση και αναφέρεται στην πειθάρχηση του φυσικού σώματος, των αισθήσεων, με την άσκηση. Η γιόγκα χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την επίτευξη μιας μεταλλαγής ή μεταμόρφωσης της κοινής ανθρώπινης ύπαρξης, σε μια ύπαρξη απαλλαγμένη από τους διάφορους περιορισμούς, π.χ.            δεσμεύσεις που προκαλούν οι φυσικές ανάγκες, οι ποικίλες επιθυμίες ή η βαρύτητα, ο εγκλωβισμός στο σώμα. Με τη γιόγκα, ο ινδουϊστής πετυχαίνει προοδευτικά, καλή φυσική κατάσταση, έλεγχο των αισθημάτων, των επιθυμιών, των αναγκών του σώματος, έλεγχο της συνείδησης ή του λεπτού σώματος, απόκτηση υπερφυσικών δυνάμεων και τέλος τη σωτηρία Χάθα γιόγκα για απόκτηση υπερφυσικών δυνάμεων, τζνιάνα γ. [ γ. της γνώσης ] για ένωση με το άτμαν μέσω της διανοητικής γνώσης του από το νου, μπάκτι γ. για ένωση με το άτμαν χρησιμοποιώντας την ερωτική διάθεση ή την αγαπητική αφοσίωση προς μια θεότητα όπως ο Κρίσνα και ο Ράμα που θεωρούνται αβατάρα ( εμφανίσεις-ενσαρκώσεις ) του Βισνού, ο Σίβα, ο Μπραχμά. ( Σ.Π.Αν.Θ. σ.187-8 ).

           10. Στις Ουπανισάδες, το Μπράχμαν είναι ένα υπερβατικό απόλυτο ( διαφορετικό από τον κόσμο, ο οποίος όμως απορρέει απ’ αυτό ), το οποίο αντικαθιστά τις θεότητες, στο ρόλο του Υπέρτατου Όντος. Τα Μπράχμαν ενυπάρχει μέσα σ’ όλα ( Σ.Π.Αν.Θ. σ. 148 ).

           11. « … ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν, μετά δέ τοῦτο κρίσις » ( Εβρ. 9,27 ).

           12. « Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐ πάντα συμφέρει· πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐκ ἐγώ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος » ( Α΄ Κορ. 6,12 ).

13. « … ἕκαστος ἡμῶν περί ἑαυτοῦ λόγον δώσει τῷ Θεῷ »             ( Ρωμ. 14,12 ).

14. « πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος » ( Ματθ. 28,19 ).

15. « οὕτω λαμψάτω τό φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τά καλά ἔργα καί δοξάσωσι τόν πατέρα ὑμῶν τόν ἐν τοῖς οὐρανοῖς » ( Ματθ. 5,16 ). « ὅς ἐάν ποτίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων ποτήριον ψυχροῦ μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἀμήν λέγω ὑμῖν, οὐ μή ἀπολέσῃ τόν μισθόν αὐτοῦ »  ( Ματθ. 10,42 ). « ³⁵ … ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, … ἐποτίσατέ με, … συνηγάγετέ με, … ³⁶ … περιεβάλετέ με, … ἐπεσκέψασθέ με, … ἤλθετε πρός με » ( Ματθ. 25,35-36 ).

16. « ἐμβλέψατε εἰς τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδέ θερίζουσιν οὐδέ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας, καί ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· … » ( Ματθ. 6,26 ) και « ²⁹ … καί ἕν ( στρουθίον ) ἐξ αὐτῶν οὐ πεσεῖται ἐπί τήν γῆν ἄνευ τοῦ πατρός ὑμῶν. ³⁰ ὑμῶν δέ καί αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς πᾶσαι ἠριθμημέναι εἰσίν » ( Ματθ. 10,29-30 ).

17. « ἰδού γάρ ὁ Θεός βοηθεῖ μοι, καί ὁ Κύριος ἀντιλήπτωρ τῆς ψυχῆς μου » ( Ψαλμ. 53,6 ) και « ὁ Θεός μου, τό ἔλεος αὐτοῦ προφθάσει με· … » ( Ψαλμ. 58,11 ) και « … καί σύ βοηθός κραταιός » ( Ψαλμ. 70,7 ) και « … τί δέ ἔχεις ὅ οὐκ ἔλαβες; εἰ δέ καί ἔλαβες, τί καυχᾶσαι ὡς μή λαβών; » ( Α΄ Κορ. 4,7 ) .

18. « μέλλει γάρ ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεσθαι ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Πατρός αὐτοῦ μετά τῶν ἁγίων ἀγγέλων αὐτοῦ, καί τότε ἀποδώσει ἑκάστῳ κατά τήν πρᾶξιν αὐτοῦ » ( Ματθ. 16,27 ) και  « ³¹ Ὅταν δέ ἔλθῃ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ καί πάντες οἱ ἄγγελοι μετ’ αὐτοῦ, τότε καθίσει ἐπί θρόνου δόξης αὐτοῦ· ³² καί συναχθήσονται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τά ἔθνη, καί ἀφορίσει αὐτούς ἀπ’ ἀλλήλων, ὥσπερ ὁ ποιμήν ἀφορίζει τά πρόβατα ἀπό τῶν ἐρίφων, ³³ καί στήσει τά μέν πρόβατα ἐκ δεξιῶν αύτοῦ, τά δέ ἐρίφια ἐξ εὐωνύμων » ( Ματθ. 25,31-33).

19. « ἐν γάρ τῇ ἀναστάσει οὔτε γαμοῦσιν οὔτε ἐκγαμίζονται, ἀλλ’ ὡς ἄγγελοι Θεοῦ ἐν οὐρανῷ εἰσι » ( Ματθ. 22,30 ). Είναι γνωστό το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ για την ανάσταση, όπου τα ξηρά οστά αποκτούν νεύρα και σάρκα και πνεύμα και ξαναγίνονται ζωντανές υπάρξεις ( Ιεζ. 37,1-14 ).

20. « καί συνηγμένοι διά Κύριον ἀποστραφήσονται καί ἥξουσιν εἰς Σιών μετ’ εὐφροσύνης, καί εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπέρ κεφαλῆς αὐτῶν· ἐπί γάρ κεφαλῆς αὐτῶν αἴνεσις καί ἀγαλλίαμα, καί εὐφροσύνη καταλήμψεται αὐτούς, ἀπέδρα ὀδύνη καί λύπη καί στεναγμός » ( Ησ. 35,10 ).

           21. « … ἐκβληθήσονται εἰς τό σκότος τό ἐξώτερον· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμός καί ὁ βρυγμός τῶν ὀδόντων » ( Ματθ. 8,12 ). « … εἰς τήν κάμινον τοῦ πυρός· … » ( Ματθ. 13,42 ).

              22. « … πορεύεσθε ἀπ’ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τό πῦρ τό αἰώνιον τό ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καί τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ » ( Ματθ. 25,41 ) και « … ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, … » ( Ματθ. 25,46 ).

            23. Οι λεγόμενες τέσσερις άσραμα, δηλ. στάδια ζωής, είναι: α) του νέου και άγαμου ( μπραχματσάρια ) μαθητή, των θείων γραφών και του ντάρμα²⁶, ο οποίος πηγαίνει κοντά σε κάποιο βραχμάνο, διδάσκεται τις Βέδες και μαθαίνει πώς να τελεί τις διάφορες οικιακές τελετές β) του οικογενειάρχη (γκριχάστα ), που επιδιώκει την απόκτηση πλούτου, δύναμης και την ικανοποίηση της επιθυμίας του για ηδονή γ) του αναχωρητή ( βαναπράστα ), που αποσύρεται στο δάσος δ) του απαρνητή του κόσμου ( σαννυάσιν ), που θα ασχοληθεί με την απελευθέρωση από την αλυσίδα των μετενσαρκώσεων, μέσα από την ένωση με το Μπράχμαν, την οποία θα προσπαθήσει να πετύχει με τη γιόγκα. ( Σ.Π.Αν.Θ. σ.167 )

          24. Ο περιορισμός βιώνεται ως εγκλωβισμός ή φυλακή.

         25. Η μεταβολή είναι υπεύθυνη για τη φθορά και συνεπώς για την αρρώστια, το γήρας και το θάνατο, που όλα τα έμβια όντα βιώνουν ως οδύνη και την ύπαρξη ως πόνο. Μόνο το Μπράχμαν, ως μη φθειρόμενο, είναι αθάνατο.

          26. Ντάρμα ( dharma ) είναι οι κανόνες που διέπουν τη ζωή του ινδουιστή π.χ. σχετικά με την κρεοφαγία, τη θέση της γυναίκας, της χήρας, τη συμπεριφορά του, ανάλογα με την κάστα²⁷ στην οποία ανήκει.

       27. Οι κάστες ή βάρνες²⁸ είναι τάξεις, δηλαδή ομάδες ανθρώπων, οι οποίες έχουν συσταθεί όχι τόσο με βάση το επάγγελμα αλλά με το βαθμό καθαρότητας τον οποίο φέρουν ως κληρονομική ιδιότητά τους. Στην ιεραρχική κλίμακα των καστών έχουμε: α) τους βραχμάνους ( Brahmin – ιερείς ) β) τους ευγενείς - ηγεμόνες ( kshatriya - κσατρίγια ) με καταγωγή από βασιλικές ή πριγκιπικές οικογένειες ή όσους έχουν σχέση με την εξουσία, όπως είναι οι πολιτικοί, οι στρατιωτικοί ή οι τοπικοί γαιοκτήμονες γ) τους ελεύθερους ( vish - βάϊσια ) με αγρότες, κτηνοτρόφους, εμπόρους, τεχνίτες δ) τους ακάθαρτους ( σούντρα ) με το πάσης φύσεως υπηρετικό προσωπικό ε) τους ( νταλίτ – καταπιεσμένους ) που τυπικά βρίσκονται έξω από το σύστημα των καστών. Οι άθικτοι ήταν η τάξη που δημιουργήθηκε με όσους ασκούσαν επαγγέλματα που σχετίζονται με την ανθρώπινη φθορά π.χ. την καύση των νεκρών, το πλύσιμο, τις ανθρώπινες ακαθαρσίες και ήταν έξω από κάθε κάστα . Οι κατώτερες κάστες υπακούουν και υπηρετούν τις ανώτερες κι όλες έχουν πλήθος υποδιαιρέσεων ( jati ).     ( Σ.Π.Αν.Θ. σ. 113-4 και 230-4 )

        28. Ο όρος βάρνα χρησιμοποιείται με την έννοια του χρώματος και οι βραχμάνοι θεωρούνται λευκοί, οι κσατρίγια κόκκινοι, οι βάϊσια κίτρινοι και οι σούντρα μαύροι. ( Σ.Π.Αν.Θ. σ. 117 )

        

                                    Βοηθήματα

1. Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ Ο΄, ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ 1981

2. Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ, Μετάφραση από τα πρωτότυπα κείμενα, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ, ΑΘΗΝΑ 1997

3. Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, Το πρωτότυπο κείμενο με μετάφραση στη δημοτική, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ, ΑΘΗΝΑ 1989

4. NOVUM TESTAMENTUM GRAECE, NESTLE – ALAND, STUTTGART 1981.

5. Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ 1981.

6. Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, Το πρωτότυπο κείμενο με μετάφραση στη δημοτική, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ, ΑΘΗΝΑ 1989.

7. Η  ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΜΕΤΑ ΣΥΝΤΟΜΟΥ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΥΠΟ ΠΑΝ. Ν. ΤΡΕΜΠΕΛΑ, Ἔκδοσις πεντηκοστή δευτέρα, ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ « Ο ΣΩΤΗΡ », ΑΘΗΝΑΙ 2007.

8. Ανατολικές Θρησκείες, Θέματα Θρησκειολογίας, Στέλιου Λ. Παπαλεξανδρόπουλου, ΑΘΗΝΑ 2011.

9. Encyclopedia of Hinduism, Constance A. Jones and James D. Ryan, 2007.

           10. http://el.wikipedia.org/wiki 

           11. http://en.wikipedia.org/wiki